“Thelonious Monk – Alfabe Kitabı”nın orijinali Nisan 2017’de yayımlanmış; yani, Thelonious Monk’un 100. doğum yılında… Yıldönümüne denk gelmedi belki ama Jacques Ponzio’nun bu çalışmasını –aradan çok da vakit geçmemişken– Türkçede okuma imkânı bulmamız sevindirici. Jazz’la ilgili kitaplarda gayet verimsiz bir yılı geride bırakmışken üstelik, 2019’un henüz daha ilk ayı içinde yayımlanmış oldu “Alfabe Kitabı.”
Zamanında, François Postif ile birlikte bir Monk biyografisi de (“Blue Monk”, 1995) kaleme almış olan Jacques Ponzio, çeşitli kaynaklardan derlediği alıntıları bir araya getirmiş ve Monk’a ait bu sözleri belli başlıklar altında alfabetik olarak sıralamış “Alfabe Kitabı”nda. Bir aforizmalar kitabı olarak da değerlendirilebilir. Ponzio, önsözde şöyle tanıtıyor: “Thelonious Monk’un sessizliğin, sessizliklerin adamı olduğunu duymaya alışmışsınızdır. Müziğinde ve aynı zamanda konuşmasında, Monk sessizdir. Her ne kadar konuşkan olmasa da, Monk’un yaşam, müzik ve başka konular üzerine oldukça güçlü görüşleri olduğunu burada kanıtlıyoruz.”
Türkçe çeviride –biraz da kaçınılmaz olarak– alfabetik sırayla ilerlemiyor belki maddeler ama kitabın orijinalindeki sıranın gözetilerek yayımlanmış olması doğru bir karar. Orijinal kitapla ilgili yazılardan öğrendiğimize göre, “Alfabe Kitabı” aslında, Monk’un az bilinen fotoğraflarının da yer aldığı bir kitapmış. Keşke Türkçe çeviride de görebilseydik bu ender fotoğrafları; ama sonuç olarak, bu biraz da yayıncının inisiyatifinde elbette. Ya da kitabın basımıyla ilişkili teknik ve zorunlu bir tercih de olabilir pekâlâ.
Ama tüm bunların dışında, elimizdeki çevirinin, orijinal kitapla arasında önemli bir farklılık var gibi görünüyor. Çünkü Ponzio, söz konusu alıntıları bazı isimlere dayandırıyor. Diğer bir deyişle “Alfabe Kitabı”nın kaynakları, Monk’un yakın çevresindeki bazı arkadaşları ve kimi gazeteciler. Bu isimler, her bir alıntıda, parantez içinde ad ve soyadlarının ilk harfleriyle kodlanmış; kısaltmanın kime ait olduğunu ise kitabın girişindeki listeden bulabiliyoruz. Ancak Türkçe çeviride maalesef kimi kısaltmalar atlanmış. Örneğin “SL”nin Steve Lacy olduğunu kitabın önsözünden anlamak mümkün belki ama “VW” ya da “NH” gibi kısaltmaların kimlere ait olduğunu bulmak için internette biraz araştırma yapmak gerekiyor. (VW – Val Wilmer; NH – Nat Hentoff)
Gerçi Jacques Ponzio, kaynaklarıyla ilgili şunu da yazmış önsözünde: “Bu seride toplanan alıntıların pek çok kaynağı var; bazıları eksiksiz bir şekilde belgelendi, bazıları o kadar değil, bir kısmı da uydurmanın sınırında.” Listede atlanan isimler, tam da bu “uydurmanın sınırı” kabul edilebilir mi! Ya da, kitabın “Hayal Etmek” maddesindeki gibi düşünmeliyiz belki de: “Her şeyi çalma (ya da her zaman çalma);/ Bırak bazı şeyler geçip gitsin/ Bazen müzik sadece hayal edilir/ Çalmadığın şey çaldığından daha önemli olabilir”.
Not: “Alfabe Kitabı”yla birlikte, hemen hemen eşzamanlı olarak Evan Parker’ın “Doğaçlama” isimli kitabını da yayımladı SUB Yayın (çeviri yine Burcu Denizci’ye ait). Dolayısıyla 2019 yılına, jazz kitapları açısından bereketli bir başlangıç yaptık diyebiliriz sanırım.
