Jim Hall: Gitarın Sakin Kahramanı

Jazz gitarın en büyük efsanelerinden biri olarak kabul edilen Jim Hall’un ölümünün üzerinden neredeyse 10 yıl geçti. Gitar stili ile gerçek bir devrimci olan Hall’un önemi ise gün geçtikçe daha da artıyor. Kendisinin izinden giden jenerasyonların da etkisiyle özellikle 1990’lardan itibaren jazz gitar dünyasında en çok bahsedilen ve gönderme yapılan isimlerden biri olarak dikkat çekmeye devam ediyor.

1930 yılında Buffalo, New York’ta dünyaya gelen Hall, henüz küçük bir çocukken ailesiyle birlikte Cleveland, Ohio’ya taşındı. Piyano çalan annesinin de etkisiyle 9-10 yaşlarında gitara başlayan sanatçı, kısa sürede aldığı dersler ve gitar çalan dayısının da yardımıyla gruplarda yer alıp konserler vermeye başladı. 13 yaşındayken bir klarnetçinin grubunda çalmaya başladı ve o zaman ilk kez Benny Goodman orkestrasında çalan gitarist Charlie Christian’ı dinleme fırsatı oldu. Hall bu anıyı “Bu benim için her şeyi değiştirdi.” cümlesiyle aktarıyor. Müzisyen olmaya kesin olarak karar verdikten sonra Cleveland Müzik Enstitüsü’nde eğitim gören Jim Hall, burada aldığı eğitimin de hayatına çok önemli katkıları olduğunu düşünüyor (DeLuke, 2009).

Okulun ardından, o sırada birçok grubun deneysel çalışmalar yaptıkları Los Angeles’a, taşınan müzisyen kısa sürede Chico Hamilton’un grubuna dahil oldu. Sonrasında Jimmy Giufre ve Ella Fitzgerald gibi çok önemli müzisyenlerin gruplarına katılma ve birlikte müzik yapma fırsatı yakaladı. 1960 yılında New York’a taşınmasının ardından ise özellikle Sonny Rollins’in quartet’ine katılmasıyla birlikte ismi herkes tarafından bilinmeye başladı. Jazz tarihinin çok önemli albümlerinden biri olarak anılan “The Bridge” albümünde çaldığı gitar eşliği halen birçok gitarist tarafından referans olarak gösterilmektedir. O döneme kadar benzeri gruplarda pek rastlanmayan bir şekilde, Rollins’in piyano yerine gitarı tercih etmiş olması da Hall’un yaklaşımının farklılığı ve yetkinliği konusunda önemli fikirler vermektedir.

Sakin, nefes alan gitar çalım stili, aynı zamanda armonik açıdan da çağdaşlarından ve öncüllerinden çok farklıydı. Özellikle tercih ettiği akor çevrimleri, akorları çaldığı yerler ve genel olarak eşlik mantığı açısından çığır açan bir gitarist oldu. Bir solist olarak ise gruplarında herkesin hiyerarşik olarak benzer görevlere sahip olduğu yeni bir sound’u amaçladı. Gösterişsiz ancak çok büyük bir ustalık ve bilgelik içeren çalımı kendinden sonra gelen birçok önemli gitaristi ciddi anlamda etkilemiştir.

“Enstrümandaki cümle dağarcığı derin ve genişti. Bazı eleştirmenlerin ve hatta bazen kendisinin bile kendi hakkında virtüöz olmadığı konusunda yaptıkları yorumlar beni çok hayal kırıklığına uğratıyor. Tam aksine, her türlü tempoda ortaya çıkardığı incelikli dokunuş rakipsiz diyebilirim. Terry Clarke ve Don Thompson ile birlikte yaptıkları trio kayıtları benim gitaristlik adına duyduğum en etkileyici müzikler arasında”. (Pat Metheny)

“Bence Jim’i bu kadar farklı yapan özelliklerinden biri her zaman birlikte çaldıklarını çok iyi dinliyor olması. Onunla birlikte çalmak tam anlamıyla kolektif bir deneyim diyebilirim. Benim için onu çok etkileyici yapan şeylerden bir diğeri de o sırada müzikte olan bütün durumu etkileyebilmesi, kimle çalarsa çalsın ve o bir sürü efsane ile birlikte çaldı. Çok önemli bir şey bu. Bu açıdan sadece ilham değil, cesaret de veriyor ve bu da onun neden harika bir müzisyen olduğunun sebeplerinden biri.”(Bill Frisell)

Jim Hall’un kariyerindeki önemli birlikteliklerden bir diğeri ise piyanist Bill Evans ile yaptıkları duo kayıtlar olarak gösterilebilir. Jazz dünyasındaki en yaygın iki temel eşlik enstrümanının duo bir formatta kayıtlar yapması fazla rastlanılan bir durum değildir. Ancak bu iki usta müzisyenin yaptıkları Undercurrent (1962) ve Intermodulation (1966) bu açıdan referans albüm olarak gösterilen yapıtlar olmuşlardır. Özellikle iki enstrümanın uyumu ve birbirlerinin yoluna çıkmadan desteklemeleri son derece önemlidir.

“Bill’in müzikal dokular konusunda inanılmaz bir hassasiyeti vardı. Benim ritim gitar çalmamdan hoşlanırdı. Ben akorlar çalmaya başladığım anda otomatik olarak sol elini kullanmayı bırakıyordu. Sanıyorum dokunun bir kısmını o sırada benim oluşturduğumu hissediyordu. Benim için muazzam bir deneyimdi”. (Jim Hall, Bill Evans hakkında)

“Concierto” albümünde saksofonda Paul Desmond, trompette Chet Baker, piyanoda Roland Hanna, kontrbasta Ron Carter ve davulda Steve Gadd gibi önemli müzisyenler yer almıştır. Kendi yapmış olduğu Aranjuez’in gitar konçertosu temasının aranjmanı ile başlayan albüm, bu parçanın yanında Hall’un bazı besteleri ve standartlardan oluşmaktadır. Kariyeri boyunca kalabalık orkestralara ve çalgı gruplarına aranjmanlar yapmış olsa da veya “Concierto” gibi en ikonik albümlerinden birini çok önemli müzisyenlerden oluşan bir sextet ile kaydetmiş olsa da duo ve trio gibi küçük gruplar ile çalmayı daha çok sevdiğini birçok röportajında belirtmiştir.

“Küçük grupları seviyorum. Sevdiğim bazı piyanistler var; Geoff Keezer birlikte çalmak için inanılmaz biri ve tabii ki Bill Evans da öyleydi. Ama bazen piyano ile birlikte çalarken birbirinin yoluna çıkabiliyorsun. Grup büyüdükçe, sonunda orada öylece durup gülümsemeye başlıyorum”.

(Jim Hall)

Hall’ın müzisyenlik kariyerinin önemli albümlerinden bir diğeri de kontrbasçı Ron Carter ile birlikte canlı olarak kaydedip 1973 yılında yayınladıkları Alone Together albümüdür. 2 tane beste ve 6 jazz standardından oluşan bu 8 parçalık albümde ikili, gitar ve kontrbas duo albüm literatürüne değerli bir katkıda bulunmuşlardır. Bir müzisyen olarak kendi tarzını tam olarak ortaya koyabilmeye başladığı yıllarda kaydedilen bu albümde Hall birçok açıdan gitaristler için yol gösterici olmaya devam etmiştir. Öncelikle jazz gitar sound’u olarak o döneme kadar kullanılanlara oranla farklılaşmıştır, kullandığı müzikal cümle dağarcığı daha önce karşılaşılan bebop ve post-bop yaklaşımlarını içermekle birlikte özgünleşmiştir. Öte yandan sololarında kompozisyonel bir bakış açısının emareleri gözlemlenebilmektedir.

“Gitar tekniği çok şahsına münhasırdı; bir yandan boş telleri ve gitar ile yaratılabilecek dokuları kullanırken, diğer yandan saksofonist ve piyanistlerden fazlasıyla etkilenmişti. Üstelik gitarı bir orkestra gibi kullanabilme becerisi de çok dikkat çekiciydi”. (Rez Abbasi-gitarist)

Başarılarla dolu müzikal yaşamında kendi ismine 50’ye yakın albüm yayınlayan müzisyen Jim Hall’un, eşlik ettiği albümlerle birlikte düşünüldüğünde günümüz dinleyicilerine ve gitaristlerine çok önemli bir külliyat bırakmış olduğu söylenebilir. Jazz gitarın blues, bebop ve hard-bop, post-bop dönemlerinin ardından yepyeni bir yaklaşıma sahip olabilmesinde ciddi katkıları olmuş olan gitarist, halen ciddi bir ilham kaynağı olmayı sürdürüyor.

Kaynakça:

Stern, Chip: Jim Hall: The Emperor Of Cool, Jazztimes, 2019,

https://jazztimes.com/features/profiles/jim-hall-the-emperor-of-cool/

Ho Bynum, Taylor: The Quietly Revolutionary Guitar of Jim Hall, The Newyorker, 2013,

https://www.newyorker.com/culture/culture-desk/the-quietly-revolutionary-guitar-of-jim-hall

Keepnews, Peter: Jim Hall, Master Jazz Guitarist Who Played With the Greats, Dies at 83, The New York Times, 2013,

https://www.newyorker.com/culture/culture-desk/the-quietly-revolutionary-guitar-of-jim-hall

Teachout, Terry: Remembering Jim Hall, The Wall Street Journal, 2013,

https://www.wsj.com/articles/SB10001424052702304403804579264821286679520

DeLuke, R.J.: Jim Hall: The Elegant Guitarist, AllAboutJazz, 2009,

https://www.allaboutjazz.com/jim-hall-the-elegant-guitarist-jim-hall-by-rj-deluke

Watrous, Peter: Jazz Festival; How Music Has Followed Jim Hall Through Life, The New York Times, 1990, https://www.nytimes.com/1990/06/26/arts/jazz-festival-how-music-has-followed-jim-hall-through-life.html