“Gerçek yalandan farklı şekilde titrer. İnsanlar bunu duyabilir ve bunu hissedebilirler”.
Christian Scott
Christian Scott aTunde Adjuah, modern jazz füzyonunda yeni bir isim. Trompet çalıyor diyeceğim ama aslında kendi ürettiği Reverse Flugelhorn (ters kornet), Siren ve Sirenette kornolarını üflüyor. Ayrıca “fısıltı tekniği” olarak adlandırılan da bir tekniği var.
Christian Scott aTunde Adjuah, “Stretch Music” olarak adlandırdığı çalışmalarıyla aslında birleşik, çok kültürlü ve katmanlı bir doğaçlama müzik fikri üzerinde duruyor. New Orleans’ın jazz geleneğinden hareketle, elektronik müzik, fütüristik chill out, rap, hip hop, trip hop ve geleneksel Afrika ritimlerinin argümanlarını kendi müziğinde sentezleyerek jazz’ın dilini genişletmeye çalışıyor. Hatta kendisi; geleneksel Kore müziği, Hint Raga armonileri, Polonya halk müziği, Delta Blues, Saramaccan ve Fransız Guyanası ritimlerinin de müziğinde etkili olduğunu belirtiyor. Değişimi gelenekle uzlaştırmak için yaptığı bir girişim olan aTunde Adjuah’nın müziği; sınırları aşan, müzikal formlarını, dilleri, kültürleri kapsayacak bir oluşum yaratmanın peşinde.
“Strecth Müzik, herkesin geçerli gördüğü tek bir anlayışla birleşmekle ilgili. Fakat eğer jazz hakkında konuşuyorsanız, farklı bir hikayeden söz ediyoruz demektir. Çünkü jazz’ın belli bir soyağacı var. Bu kelimeyi kullandığınızda, bu kelimenin içinde kalmaya zorlanırsınız, o zaman da kelimenin ilkelerine saygı duymak zorundasınızdır”.
1983 doğumlu New Orleanslı bir müzisyen olan aTunde Adjuah, Miles Davis’in Tutu, Amandla albümlerinde denediği fütüristik füzyon yaklaşımının üzerine yeni şeyler koyup geliştirmiş gibi geliyor bana. New Orleanslı olması önemli, çünkü zaten var olan bir müzikal geleneğin üzerine inşa ediyor müziğini. Nouveau Swing’in Kralı olarak nam salmış efsanevi saksofoncu Donald Harrison Jr.’ın yeğeni aynı zamanda kendisi (üstelik Scott henüz 20 yaşındayken Donald Harrison Jr.’ın albümünün prodüktörlüğünü de yapmış). Berkeley’i tam burslu kazandığında çevresindekiler ona “neden gidiyorsun, ne gerek var, burada her şeyi öğrenebilirsin” diyorlar ama o farklı müzikleri öğrenmek ve yaratmak istediği müzikte bunları harmanlamak istiyordu.
“Stretch Music” belki Miles Davis’in Tutu dönemi, Bill Laswell’in çalışmaları, Greg Osby’nin denemelerinden ilham almış olabilir. Günümüzde Esperanza Spalding ve Robert Glasper’in jazz yaklaşımlarına da komşu sayılır. Hatta Kamasi Washington’ın müziğinde de bir nebze hip hop’umsı doneler var belki ama benim açımdan Kamasi’nin müziği tam da ‘seyirciye oynuyor’ denebilecek cinsten. Scott’un müziği daha farklı sound’ların bir birleşimi ve fazlasıyla kolektif, işbirlikçi bir yapıya sahip; Glasper’ınki gibi bir mozaik değil.
Christian Scott (Photo: internet/unknown)
Scott, bu müzikal yaklaşımını 2010 yılında çıkardığı “Yesterday You Said Tomorrow” albümü kayıtları sırasında keşfetmeye başlamış. Ve nihayetinde 2015’te yayınlanan “Stretch Music” albümünde gerçekleştirmeyi başarmış.
2017 yılında, Scott, iTunes’ta bir numaradan ilk kez giriş yapan The Centennial Trilogy adında altında üç albüm çıkardı (Ruler Rebel, Diaspora, The Emancipation Procrastination). Bu üçleme, 1917’deki ilk jazz kayıtlarının 100. yıldönümünü kutlamak niyeti taşıyordu. Ancak Scott şarkılarında, dünyanın sosyal, politik gerçeklerinin ses aracılığıyla yeniden değerlendirilmesi amacıyla; Amerikan hapishanelerinin tekinsizliği, köleliliği, gıda güvensizliğini, yabancı düşmanlığını, zorunlu göçü, iklim değişikliğini, toplumsal cinsiyet eşitsizliğini, faşizmi ve demagogların geri dönüşünü işliyordu. Bu politik tavrını yaptığı birçok sosyal eylem ve söylemle de dile getiren aslında aktivist bir sanatçı da kendisi.
Peki, aTunde Adjuah da ne ola ki diyeceksiniz. “Alevlerin Koruyucusu” anlamına gelen bu sıfatı, 100 yıldan daha eskilere dayanan Afrika diasporası geleneğinin devamı niteliğinde olan ve günümüzde de devam eden Mardi Gras yerlilerine ilişkin bir durum ki bu apayrı bir yazının konusu.
Scott’a 2015’teki Stretch Music albümünden beri hem konserlerinde hem de albümlerinde eşlik eden Elena Pinderhughes’a değinmeden geçemeyeceğim. Elena müthiş bir flütçü. Çok genç yaşına rağmen oldukça yaratıcı. Zaten geçmişi başarılarla dolu. Scott’un albümlerinde Elena’nın eşlik ettiği ya da sololadığı şarkıların havası o kadar müthiş ki… Aslında Elena’nın flütüyle jazz’da harikalar yarattığını ilk keşfeden yine bir jazz trompetçisi Ambrose Akinmusire oldu. Ambrose’nin 2014 albümünde Elena Pinderhughes da çaldı.
“Stretch Music, kompozisyondaki duyguları iletme açısından, bir kübistin nesneyi oluşturmasının müzikal versiyonuna benziyor. Analitik kübizmde; nesneler ayrılmakta, analiz edilmekte ve nesneyi çok yönlü bakış açılarından gösteren soyutlanmış bir biçimde yeniden birleştirilmektedir” diyen aTunde’nin 2019 tarihli son albümü “Ancestral Recall” ise tam bir tören alayı niteliğinde.
Robert Glasper, Derrick Hodge, Terrace Martin, Justin Tyson ve Taylor McFerrin gibi tanınmış isimlerden oluşan R+R=Now adlı grubun da bir üyesi olan Christian Scott aTunde Adjuah’nın jazz’ı nasıl esnettiğine ve müzikal yaklaşımlarına uzak kalmayın. Şimdi yaptığıyla sonra yapacaklarına tanıklık etmek heyecan verici bir deneyim olabilir.
